Umjesto novih diplomatskih lica sa svježim idejama o tome kako riješiti krizu na Zapadnom Balkanu, Amerikanci u regiju i dalje šalju stare i “provjerene” kadrove s kojima srpski narod, najblaže rečeno, nema prijatna iskustva.

Naime, Odbor za spoljnopolitičke poslove američkog Senata prekjuče je raspravljao o imenovanju novog pomoćnika državnog sekretara SAD za Evropu i Evroaziju.

Najozbiljniji kandidat da preuzme tu dužnost, kako se navodi, jeste Džejms O’Brajen. Radi se o dugogodišnjem karijernom diplomati za čiji je „proboj“ u visoke političke vode, inače, najzaslužnija nekadašnja državna sekretarka SAD Medlin Olbrajt.

Upravo za vrijeme njenog mandata O`Brajen je bio član američke delegacije tokom famoznih pregovora sa rukovodstvom tadašnje SR Jugoslavije u Rambujeu 1999. godine, a kao važan dio njegove biografije navodi se i to da je učestvovao u pisanju Dejtonskog mirovnog sporazuma za BiH, 1995. godine.

Kažnjavanje neposlušnih

Iako bi u slučaju potvrde imenovanja za pomoćnika državnog sekretara SAD za Evropu i Evroaziju O`Brajenov mandat bio mnogo širi od bavljenja problemima isključivo na Zapadnom Balkanu, prilikom ispitivanja pred članovima Senata navedeni diplomata iznio je zanimljive stavove oko aktuelne krize u BiH.

Odgovarajući na pitanje senatorke Džin Šahin “da li su SAD zabrinute da bi povećan nivo retorike Milorada Dodika protiv ujedinjene zemlje mogao ugroziti obnovu mandata EUFOR vojnim snagama u UN”, kao i “šta bi SAD još mogle da urade s onim što Dodik radi“, O`Brajen je pokazao da nema namjeru da odustane od američke politike kažnjavanja „neposlušnih“.

– Milorad Dodik kontroliše vlast u dijelu BiH. On želi da kontroliše resurse i sve što proizlazi iz tih resursa na tom području. Tako da imamo mogućnost da reduciramo njegovu kontrolu nad novcem. To je djelimično ono što uzrokuje da on izaziva državne procese. Sa našim evropskim kolegama, sa visokim predstavnikom za implementaciju Dejtona, jasno mu stavljamo do znanja da je neprihvatljivo to što radi i da će biti jasnih posljedica za to i da mora početi da se povlači od takvih stavova – poručio je O`Brajen, dodavši da su zapadne vojne snage u BiH, bilo kao EUFOR ili kao NATO, ključne za očuvanje bezbjednosti.

Dobre i loše strane

Nekadašnji ministar spoljnih poslova SR Jugoslavije, Vladislav Jovanović, za Srpskainfo kaže da sve izvjesniji dolazak Džejmsa O`Brajena na poziciju pomoćnika državnog sekretara SAD za Evropu i Evroaziju, ne predstavlja iznenađenje.

On ističe da SAD već godinama na istaknute diplomatske pozicije u ovoj regiji postavljaju ljude koji imaju prethodnog iskustva i dobro poznaju mentalitet domaćih političara i prilike na Zapadnom Balkanu.

– Vidimo da je ponovo reaktiviran jedan stari američki diplomata koji se šalje u misiju na Balkan. To ima logiku, jer takvi ljudi već nešto znaju o ovom prostoru, ne moraju da uče neke osnovne stvari i mogu biti “upotrebljivi” u relativno kratkom roku. S druge strane, postoji opasnost da su takvi ljudi opterećeni ranijim stavovima i predrasudama te da se, na kraju, ta politika predrasuda, posebno prema Srbima, nastavi i sa sadašnjom američkom administracijom. Da nije tako, Amerikanci se ne bi ovako grubo odnosili prema Srbiji u vezi s Kosovom i Metohijom, kao ni prema Republici Srpskoj, koja se drži Dejtonskog sporazuma koga Amerikanci, kao i drugi na Zapadu, pokušavaju da “olabave” i zamijene ga nečim što bi njima više odgovaralo – kaže Jovanović.

Sama činjenica da je glavni favorit za dolazak na dužnost prvog čovjeka američke diplomatije za Evropu i Evroaziju karijerni diplomata koji se “proslavio” za vrijeme mandata Medlin Olbrajt, prema Jovanovićevim riječima, zaslužuje posebnu pažnju i praćenje u srpskoj javnosti. Međutim, Jovanović ističe da ne bi bilo dobro istrčavati s preuranjenim sudovima.

Potraga za prijateljima

– Treba dati šansu i starom kadru da se prilagodi novoj situaciji, kao i da nešto koriguje u dosadašnjim stavovima. Ukoliko on to može, s obzirom na aktuelnu američku politiku prema Srbiji i Republici Srpskoj, koja je i pored spoljnih znakova omekšavanja u suštini ista, rigidna, kao i ona stara, to bi zaista predstavljalo osvježenje. Činjenica je da je srpsko pitanje u američkoj spoljnoj politici i dalje na listi stalnih pritisaka. Da li će i dalje tako da bude ili će se nešto mijenjati, ostaje da vidimo. Moje mišljenje je da će morati da se mijenja, jer će i SAD i njihovi saveznici biti prinuđeni da se prilagođavaju novim odnosima u svijetu i da zbog toga neće imati izraženi interes da od manjih država stvaraju sebi neprijatelje – ističe Jovanović.

Smatra da, za razliku od nekih ranijih vremena, kada su imali apsolutnu dominaciju u međunarodnoj politici, zbog aktuelnog sukoba u Ukrajini Amerikanci sada imaju posebnu potrebu da zadrže dobre odnose sa što većim brojem zemlja.

– To znači da će morati da provode mekšu politiku i da će dosadašnja tvrda i neprijateljska na određeni način morati da bude korigovana. Tu je šansa da manje zemlje očekuju da će SAD imati potrebu za većim brojem prijateljskih zemalja i da će ta potreba biti izražena i prema nama, odnosno da će otupiti oštrica neprijateljstva koje su pokazivali prema Srbiji i Republici Srpskoj, te da će ono biti zamijenjeno nekim boljim ponudama, o čemu se već može razmišljati i razgovarati – ocjenjuje Jovanović.

BOGATA BIOGRAFIJA

Najozbiljniji kandidat za pomoćnika državnog sekretara SAD za Evropu i Evroaziju, Džejms O’Brajen trenutno obavlja dužnost šefa Kancelarije za koordinaciju sankcija pri Stejt departmentu.

Službovao je u dvije američke administracije kao specijalni izaslanik američkih predsjednika. Bio je i viši savjetnik bivše američke državne sekretarke Medlin Olbrajt, zamjenik direktora za planiranje politike u Stejt departmentu, kao i izaslanik američke administracije za Balkan.