Srpska demokratska stranka (SDS) osnovana je na Petrovdan, 12. jula 1990. godine, kao posljednja formirana nacionalna stranka na prostoru bivše federalne jedinice BiH, a u 35 godina svog postojanja, slobodni smo da kažemo da je prošla kroz sito i rešeto u političkom smislu, kako u Republici Srpskoj, tako i u BiH.

“Poslije opštih parlamentarnih izbora 1998. godine, iako najveća parlamentarna stranka, SDS prelazi u opoziciju. U vlast se vraćamo pobjedom na izborima 2001. godine, a vlast gubimo porazom na izborima 2006. godine”, piše u istorijatu SDS-a, koji se može pročitati na zvaničnoj stranici ove partije.

Ali, gledajući upravo istoriju, može se dodati i ovo: da je SDS bio vodeća stranka srpskog naroda u BiH krajem devedesetih godina prošlog vijeka, da je u prvim godinama 21. vijeka istrpio nezabilježene udare, da je dočekao neki oblik konsolidacije na lokalnim izborima 2012. godine, kada je ostvario pobjedu u većini lokalnih zajednica, ali da je i dalje ostao opozicija, u pokušajima bezuspješnog povratka na staze stare slave svake dvije godine.

Iako je i sada najjača opoziciona stranka u Republici Srpskoj, ne možemo se oteti utisku da bi SDS bio možda i najjača stranka u Srpskoj da u prethodne nešto više od dvije decenije nije doživio brojne unutarstranačke sukobe, koji su rezultirali time da iz SDS-a, što direktno, što indirektno, nastane više od 15 novih političkih partija, a samo neke od njih su: Srpski narodni savez (SNS RS), Savez za narodni preporod, Demokratska partija, Savez za demokratsku Srpsku, Ujedinjena Srpska, Narodna stranka, Srpska napredna stranka RS, Izvorni SDS, Izvorna Srpska, SDS Semberije, Pokret Uspješna Srpska – Zlatko Maksimović, Demokratski patriotski savez Predrag Radiš, Prva SDS, Demokratski narodni savez, Demokratski savez (Demos), Narodna partija Srpske (NPS)…

Sve je počelo u avgustu 1997. godine, kada je Biljana Plavšić, predsjednica Republike Srpske, a kasnije i prvi srpski član Predsjedništva BiH, napustila SDS i osnovala Srpski narodni savez Republike Srpske (SNS RS). Ta stranka je nakon izbora 1997. bila vladajuća stranka u Republici Srpskoj, sve do parlamentarnih izbora 2000. godine, kada je “rođen” Demokratski narodni saveza (DNS).

Iz njega su kasnije nastali Demokratski savez (Demos) 2018. godine i Narodna partija Srpske, 2020. godine. Ove tri partije sada u vlasti u Republici Srpskoj.

Sada ćemo se opet kratko vratiti na prve decenije 21. vijeka, kada je u stvari i počeo veći sunovrat SDS-a u smislu odlaska visokih funkcionera.

Prvi je to uradio Dragan Čavić, koji je bio i predsjednik SDS-a. On je 15. januara 2009. godine osnovao Demokratsku partiju u Banjaluci. Stranka je “preživjela” četiri godine, da bi 2013. godine objelodanjeno ujedinjenje sa Narodnom demokratskom partijom, i osnivanje nove organizacije Narodni demokratski pokret (NDP), koja je sada takođe u vladajućoj koaliciji u Republici Srpskoj.

Putem Dragana Čavića, ubrzo je pošao još jedan bivši predsjednik SDS-a Dragan Kalinić. On je nakon isključenja iz SDS-a u januaru 2010. godine, registrovao novu stranku Savez za demokratsku srpsku.

A zbog sukoba unutar stranke, SDS je 2015. godine napustio i Nenad Stevandić, koji je u novembru iste godine osnovao Ujedinjenu Srpsku (US), koja je od tada u vlasti.

Još jedan bivši predsjednik SDS-a osnovao je svoju političku organizaciju. To je Ognjen Tadić, koji je 2017. godine formirao Narodnu stranku. Tadić je trenutno savjetnik Milorada Dodika, predsjednika Republike Srpske.

Iz SDS-a su direktno nastali i Izvorni SDS, 2016. godine, ali nakon što im CIK BiH nije dozvolo učešće na izborima, preimenovani su u Izvornu Srpsku. Ni to nije trajalo dugo, jer je već 2017. godine došlo do ujedinjenja sa Ujedinjenom Srpskom.

Godine 2017, na temeljima SDS-a, osnovana je Prva SDS, a za predsjednika je tada izabran Radomir Lukić.

Sukobi unutar SDS-a uslijedili su i u Bijeljini. Počeli su 2016. godine, kada je Zlatko Maksimović napustio stranku i formirao Pokret “Uspješna Srpska”.

Ipak, najveći udar stranka je doživjela 2020. godine, kada je isključen do tada njihov najjači čovjek Mićo Mićić, dugogodišnji gradonačelnik tog grada, zbog otvorene saradnje sa vlastima i SNSD-om. To je odvelo tome da Mićić osnuje vlastitu partiju pod nazivom Stranka demokratske srpske Semberije.

Treba podsjetiti i da je SDS izgubio gotovo kompletno članstvo u Doboju, kada je tadašnji gradonačelnik Obren Petrović odveo ljude u SNSD.

“Prvo i najozbiljnije cijepanje SDS-a bilo je formiranje Srpskog narodnog saveza Biljane Plavšić”, smatra novinar Darko Momić.

Kao neko ko prati situaciju u SDS-u, na zanimljiv način je prokomentarisao sve što se desilo u prethodnih 27 godina, od kada je praktično i počeo raskol.

“U SDS se ne može preći, u SDS se može samo vratiti”, kaže Momić za “Nezavisne”.