Nakon teških scena u ponedjeljak u četiri opštine sa većinski srpskim stanovništvom na sjeveru Kosova, u kojima su povrijeđene desetine ljudi, jasno je da je pregovarački proces Beograda i Prištine vraćen na nulu.

Za ovu krizu moguća su tri rješenja: povlačenje ROSU sa sjevera, a za početak iz zgrada opština, izlazak na nove izbore na kojima će učestvovati srpski predstavnici ili pristanak Srba na trenutnu situaciju. Ovo posljednje je, prema mišljenju sagovornika “Nove”, najmanje realna opcija.

Ono što se u ponedjeljak desilo na sjeveru Kosova podsjetilo je na neke stare sukobe.

Evropski plan za Kosovo, koji su Aleksandar Vučić, predsjednik Srbije, i Aljbin Kurti, premijer privremenih prištinskih institucija, nedavno prihvatili u Briselu i Ohridu, pao je u vodu.

Dragiša Mijačić, koordinator Radne grupe Nacionalnog konventa o Evropskoj uniji za poglavlje 35, kaže da je samo jedno rješenje pravo.

“U ovom trenutku najvažnije je sačuvati mir, a na to se prethodnih meseci nije obraćala pažnja. Kao posledicu toga imamo ono što se desilo u ponedeljak, a situacija može da bude i gora. Ova kriza može da se reši jedino povlačenjem ROSU iz opštinskih zgrada”, kaže Mijačić.

Ističe da je to već trebalo da se desi.

“Tu je i zahtev srpske strane da se oni povuku s celog severa i da se tako omogući povratak u institucije. U ovom trenutku najvažnije je da se sačuva mir i neophodno je da se prištinska policija povuče makar iz opštinskih zgrada, a da gradonačelnici rade iz sela u kojima žive. Odmah zatim treba sesti za pregovarački sto”, kaže Mijačić.

Održavanje novih izbora na severu KiM ili povlačenje Srba, prema njegovom mišljenju, u ovom trenutku nisu opcije.

“Novi izbori su jedan proces, koji zahteva nekoliko meseci, a mi to vreme nemamo. Kako ćemo sačuvati mir do njihovog održavanja? Mora se reagovati odmah. Situacija je vrlo teška, u ovim okolnostima život ljudi dole je nemoguć”, kaže on.

Sa druge strane, politički analitičar Boško Jakšić uvjeren je da su novi izbori jedino rješenje za aktuelnu krizu.

“Ovo jeste potencijal s kakvim dosad nismo bili suočeni. Čini mi se da se sve naslanja na staru igru Vučića i Kurtija. I jedan i drugi su posle davanja saglasnosti na Evropski plan za Kosovo minirali taj isti plan, svako na svoj način. Kurti odbijanjem da formira ZSO, a Vučić time što nije vratio Srbe u kosovske institucije i što je vrlo otvoreno radio protiv prijema Kosova u Savet Evrope”, kaže Jakšić.

Dodaje da veliki dio odgovornosti snosi i međunarodna zajednica, koja nije efikasno i oštro reagovala protiv Vučića i Kurtija, “već im je omogućila manevarski prostor za kupovinu vremena i predstavljanje u javnosti kao spasilaca svojih nacija”.

“Novi izbori su jedino moguće rešenje. Nakon toga Vučić treba da donese odluku da vrati Srbe u kosovske institucije. Kad se uspostavi srpska vlast u ove četiri opštine, može se pokrenuti pregovarački proces, koji je sada potpuno obustavljen. Sve drugo nije rešenje”, smatra Jakšić.

I Mijačić i Jakšić slažu se da treća opcija, da se Srbi povuku i prihvate postojeću situaciju, nije realna.

“Zaista ne znam kako je neko pomislio da može da disciplinuje Srbe tako što će dovesti policajce i gađati ih suzavcem, a da oni na to ostanu mirni… Ovo je političko pitanje, a politička pitanja ne rešava policija, već se ona rešavaju za pregovaračkim stolom”, kaže Mijačić.

Istog je mišljenja i Jakšić.

“Nije realna opcija da Srbi prihvate ovakvo stanje, jer ono naprosto nije normalno”, smatra Jakšić.

Na sjeveru Kosova došlo je do novih nemira nakon što su novoizabrani albanski gradonačelnici pokušali ući u zgrade opština. U Zvečanu je u ponedjeljak poslijepodne došlo do sukoba između snaga KFORa i okupljenih građana, bačene su šokbombe i suzavac, a letjele su i kamenice i flaše.

Povrijeđene su 52 osobe, troje je zadržano u bolnici, a Dragiša Galjak (50) iz Kosovske Mitrovice, koji je teško ranjen u Zvečanu sa dva metka koje je u njega iz kalašnjikova ispalio prištinski specijalac, životno je ugrožen. U ovom sukobu povrede je zadobilo i 30 vojnika KFORa.